Ouderen met een lagere opleiding en inkomen eten minder groente, fruit en vis dan ouderen met een hogere opleiding en inkomen. De hogere prijs van gezonde voeding is vaak een struikelblok. Dat blijkt uit onderzoek waarop voedingswetenschapper en epidemioloog Coosje Dijkstra onlangs promoveerde aan de Vrije Universiteit Amsterdam.

Eten mensen met een lagere opleiding en inkomen minder gezond?

‘Ja: uit de literatuur weten we al dat mensen met een lagere sociaaleconomische positie op alle fronten minder gezond eten. In mijn proefschrift heb ik alleen gekeken naar de inname van gezonde producten als groente, fruit en vis. Dan blijkt dat Nederlanders tussen 55 en 85 jaar met een lagere opleiding en inkomen minder vaak de richtlijnen hiervoor halen dan leeftijdsgenoten met een hogere opleiding en inkomen. Zo haalt slechts 59% van de ouderen met een lagere opleiding de toenmalige groente-aanbeveling van 200 gram per dag, tegenover 79% van de ouderen met een hogere opleiding.’

Hoe erg is dat?

‘Een gezonde voeding kan het risico verlagen op voedingsgerelateerde chronische ziekten. Juist die ziekten komen vaker voor bij mensen met een lagere sociaaleconomische positie. Momenteel zijn er al grote gezondheidsverschillen tussen mensen met een lage en hoge opleiding en die verschillen worden steeds groter. Mensen met een hogere opleiding leven gemiddeld 6 jaar langer en zijn zelfs 19 jaar langer gezond dan mensen met een lagere opleiding.’

Waarom eten mensen met een lagere sociaaleconomische positie minder gezond?

‘Er is niet één oorzaak aan te wijzen, maar uit mijn onderzoek komen wel 2 belangrijke barrières: de hogere prijs voor gezonde voeding en het niet lekker vinden van fruit. Overigens kan dat laatste verband houden met het eerste: als je een kleiner budget hebt, kun je wat minder variëren in soorten fruit. Elke dag appels is misschien minder lekker, dan als je ook eens wat duurder fruit als een mango of ananas kunt eten.’

Is gezond eten duurder?

‘Daar is veel maatschappelijke discussie over. Op basis van alle literatuur kom ik tot de conclusie dat een gezond voedingspatroon volgens de Richtlijnen goede voeding duurder is dan een ongezond voedingspatroon. Soms wordt wel gezegd dat gezond eten niet duurder hoeft te zijn, als je maar goed je best doet. Maar dan gaat het om een voeding die toch wel afwijkt van wat we normaal gewend zijn, met weinig variatie en veel lang houdbare producten uit bijvoorbeeld blik. Daar is niets mis mee, maar niet voor elke dag. Bovendien moeten mensen daar dan wel echt hun best voor doen. Als ze dat niet doen, is dat geen onwil, maar kan dat ook komen omdat ze kampen met financiële- of gezondheidsproblemen. Gezond eten heeft meestal geen hoge prioriteit.’

Moet gezonde voeding goedkoper worden en ongezonde voeding duurder?

‘Het zou mooi zijn als mensen gezonder gaan eten door het invoeren van bijvoorbeeld een suikertaks en BTW-verlaging voor groenten en fruit. Maar het effect zou eerst wel goed moeten worden uitgezocht. Gaan mensen daadwerkelijk gezonder eten als het goedkoper wordt of besteden ze hun geld dan aan bijvoorbeeld alcohol of sigaretten?. Momenteel doen we onderzoek  naar  de effecten van het gezonder inrichten van supermarkten, bijvoorbeeld door bij de kassa groente, fruit en water te leggen. Zo proberen we de gezonde keuze gemakkelijker te maken. Ook hopen we binnenkort de effecten van bijvoorbeeld prijspromotie in een echte supermarkt te gaan onderzoeken.’

Werkt voorlichting over gezonde voeding?

‘Het probleem is niet alleen met voorlichting op te lossen. Deze doelgroep is moeilijk te bereiken. Dat zie je ook bij het Voedingscentrum, dat meer dan ooit aandacht heeft voor bijvoorbeeld de Marokkaanse en Turkse keuken in de hoop alle groepen in de samenleving te bereiken. Maar met voorlichting bereik je vooral mensen die al geïnteresseerd zijn in gezonde voeding. Bovendien overschatten mensen met een lagere sociaaleconomische positie de inname van groente vaak, waardoor ze zich niet voelen aangesproken door de boodschap “Eet dagelijks 250 gram groenten”.’

Wat kunnen diëtisten doen?

‘Een algemene aanpak voor een gemiddelde cliënt werkt niet. Het is beter te kijken naar de mogelijkheden die iemand heeft en oog te hebben voor andere problemen die er vaak spelen. Voor deze doelgroep is een advies op maat heel belangrijk en daar zijn diëtisten bij uitstek goed in.’